Boekenweek

We zitten midden in de Boekenweek, de enige week die tien dagen duurt. Het thema is dit jaar: ‘Het levens verhaal’. Onze plaatselijke boekhandel ligt vol met autobiografische boeken waarin de levensverhalen staan van veel dappere mensen. Want dat is over het algemeen wel de bedoeling: het levensverhaal moet een smeuïg, heldhaftig of dramatisch verloop hebben gehad. Kader Abdolah, die het Boekenweekgeschenk heeft geschreven, is zo'n voorbeeld. Andere verhalen, die minder spectaculair zijn, worden door uitgevers (en wellicht door de lezer) minder interessant gevonden. De hoofdpersoon wordt in ieder geval door zijn levensgeschiedenis sterker. Het is een soort drama, gebaseerd op een keten van waargebeurde voorvallen die samen een goedlopend verhaal vormen.
Voor partners is het belangrijk de levensverhalen van elkaar te kennen. Ook als ze minder spectaculaire wendingen bevatten dan de levensverhalen in de boekwinkel. Het hoort bij het verleden van ieder afzonderlijk. En die geschiedenis wordt ook deel van jouw geschiedenis, wanneer je samen je leven gaat delen. Je levensverhaal krijgt in de loop der jaren een andere betekenis wanneer je dit verhaal kunt vertellen aan je intieme partner. Natuurlijk zullen de feiten altijd hetzelfde zijn. Ingrijpende gebeurtenissen, de scheiding van je ouders - om waar wat te noemen - blijft een gebeurtenis die je omstandigheden drastisch hebben veranderd. Het wijzigde ook hoe je tegen je ouders aankeek. Praten met je partner over hoe jij (als kind) hebt ervaren dat je ouders uit elkaar gingen, maakt ruimte voor andere inzichten. Dat hoeft geen grote verschuiving te zijn en het hoeft ook niet de bedoeling te zijn dat je er anders over gaat denken. Praten over vroeger wil niet zeggen dat je partner je gaat overtuigen op een andere manier op je verleden terug te kijken. Het kan echter wel, en sowieso kan het delen van wat er zich heeft afgespeeld een waardevolle ervaring zijn. Een verteld verhaal ervaar je anders dan een verborgen verhaal. Partners dragen verhalen met zich mee die de moeite waard zijn om verteld te worden. Zo kunnen allerlei kleine geschiedenissen stof zijn om uit te wisselen. Daarbij gaat het niet om de feiten. Het is geen politieverhoor waarin je gebeurtenissen reconstrueert. Praten over vroeger kan opluchten en ruimte maken om de motieven van anderen, zoals waarom je ouders gingen scheiden, in een ander licht te plaatsen.
En ook je partner leert je beter kennen als je een inkijkje in je binnenwereld geeft. De innerlijke beleving is wat het interessant maakt. Als het alleen om de feiten zou gaan waren de meeste autobiografieën erg dun. We lezen ze dan ook niet als een opsomming van feiten, maar als verhaal. Een geschreven portret waarin we het gezicht van de schrijver herkennen.

Eén telefoontje is soms genoeg

‘ Ja, toen wij vrijdag uw antwoordapparaat inspraken was de nood hoog. Maar omdat we op dat moment geen afspraak voor relatietherapie konden maken, zijn we zelf heel veel gaan praten. En vreemd genoeg, hebben we nu geen behoefte meer aan therapie. We hebben een geweldig weekend achter de rug waarbij wij heel veel met elkaar hebben gepraat. En gehuild, dat zeg ik er eerlijk bij. We zijn blij dat ze elkaar weer gevonden hebben. Maar begrijpen hoe dit nu werkt, dat doen we niet.’ Gelukkig kan ik deze man antwoord geven. Want hoewel het raadselachtig lijkt, is de kern van het verhaal dat mensen hun probleem erkennen. Dat is altijd de start om het relationele proces op gang te brengen. Vergelijk het maar met een voetbal die gehinderd wordt door een grote graspol. De bal zal niet verder rollen maar blijven steken. Vaak gaan de betrokkenen dan uit alle macht tegen de bal trappen. Dit houdt pas op als ze erkennen dat ze op die manier de bal niet aan het rollen krijgen. Als ze samen erkennen dat er ergens (blijkbaar) een hobbel is in de grasmat, kan er een oplossing komen .

Regelmatig komt het voor dat wij van cliënten een soortgelijk verhaal horen . Wanneer ze eenmaal de moeilijke stap hebben genomen om te erkennen dat ze werkelijk iets aan hun situatie moeten veranderen, is de eerste stap gezet. En soms is dat meteen de belangrijkste. Dan vertellen ze tijdens de eerste sessie: ’Het is vreemd maar sinds wij bij uw praktijk een afspraak gemaakt hebben, gaat het eigenlijk stukken beter. We zijn weer constructief in gesprek met elkaar, en kunnen het opbrengen naar elkaar te luisteren en begrip voor elkaar te hebben.’ Gelukkig, denk ik dan. Een goede therapeut maakt zich zo snel mogelijk overbodig, is onze stelregel. Maar dit gebeurt buiten mij om. Alleen het feit dat je hulp gaat zoeken is al helend, in dit geval. ‘Kijk aan, dat krijg je er gratis bij!’ antwoord ik meestal wat laconiek.

Dummy

Vorige week mochten we hem dan eindelijk vasthouden: de dummy van ons boek Verdiep je relatie. Maanden geleden (in oktober vorig jaar) hoorden we hier voor het eerst van. Een dummy is een boek met lege bladzijdes, op de inhoudsopgave en het eerste hoofdstuk na. Het is een proefboek dat wat de dikte en de kaft overeenkomt met het echte boek. De dummy gebruikt de uitgever om op beurzen als ‘Vers van de Pers’ het boek te presenteren aan inkopers van de diverse boekhandelketens. En hopelijk zijn ze dan zo geïnteresseerd geraakt, dat ze met honderden tegelijk voor hun boekhandels besteld worden. Maar dat blijft nog een verrassing! Tegelijk met de dummy werd de proefdruk bezorgd. Aan ons de taak deze 240 bladzijden zorgvuldig door te lezen en (het liefst binnen een week) terug te sturen aan de uitgever. Over deze definitieve versie moeten wij beiden overeenstemming bereiken. Ik weet zeker dat dit gaat lukken.
We hebben ondertussen een intensief schrijfproces achter de rug. Ik zie nog voor me hoe de tafel vol met A4 tjes lag en we elkaars teksten doornamen. Het was (opnieuw) een uitdaging om samen te werken aan één manuscript! We moesten de stijl op elkaar afstemmen en overeenstemming bereiken over de inhoud. Soms discussieerden we langdurig over een bepaald hoofdstuk. Niet omdat onze visie op het onderwerp verschilt, die is door jarenlange samenwerking voor ons beiden wel duidelijk, maar omdat we ons inspanden woorden te vinden voor processen die soms moeilijk benoembaar zijn. En ook omdat we zo min mogelijk ‘psychologentaal’ wilden gebruiken.
Als partners zijn we daarbij elkaars ‘eerste lezer’. En mogelijk kritischer dan de doorsnee collega durft te zijn. Samen een boek schrijven betekende ook voor ons een proces dat we kunnen illustreren aan de hand van een citaat uit Verdiep je relatie: ’Door oprecht te delen wat er in je omgaat, kun je telkens opnieuw een levendige uitwisseling tot stand brengen. Je partner blijft op die manier de intieme vriend(in) die je toelaat tot je binnenwereld en opzoekt voor overleg.’

Christchurch

Vandaag is het een week geleden dat de aardbeving in Christchurch plaatsvond. De stad is de grootste op het Zuidereiland, een van de twee grote eilanden van Nieuw-Zeeland. De schok met een kracht van 6,3 op de schaal van Richter heeft zowel gebouwen als mensenlevens verwoest. De NRC next toont vandaag op de middenpagina een levensgrote foto van een van de gevolgen van deze aardbeving: een verdwenen speeltuin. We zien inwoners van de stad die druk bezig zijn de modder te verwijderen die tijdens en na de aardbeving uit de grond opborrelde.
De aardbeving die in Christchurch plaatsvond, brengt mij weer 30 jaar terug in de tijd. Ik loop weer met een rugzak op en probeer al liftend het land door te reizen. Die dag logeer ik bij een Nederlands echtpaar ergens op het Zuidereiland. Ik sta in een deuropening te praten met de heer des huizes, als plotseling de deurpost en de grond bewegen. Even dacht ik dat ik mijn evenwicht verloor. Dan hoor ik de familie op een nuchtere toon roepen: ‘Een aardbeving. Niet schrikken, dat gebeurt wel vaker.’ Ze zeggen het alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. En dat is het ook voor hen. Voor mij niet, ik ben het moment nooit vergeten. Dat komt omdat de schok niet zo zwaar was. Als het huis was ingestort en de deurpost over mij heen was gevallen, had ik wellicht hier niet zitten schrijven. Maar dat is niet gebeurd en nu kan ik het vertellen als een bijzondere reiservaring. Dat geldt niet wanneer het een heftige schok was geweest, zoals vorige week in Christchurch. Dan verschuift deze gebeurtenis op de schaal van ‘bijzondere ervaringen’ naar de categorie ‘rampzalig’.
Symbolisch geldt dit ook voor relationele conflicten. Sommige problemen hakken er verschrikkelijk in. Die hebben jaren nodig om te verwerken en het kost veel inspanning en moeite de relatie te herstellen. Zoals in het geval van geestelijk en/of fysiek geweld, overspel en alcoholverslaving. Ze raken de basis van de relatie, de fundamenten, zogezegd. Het kost dan veel tijd en inspanning om het vertrouwen in de partner weer op te bouwen. Net zoals het heel veel tijd zal kosten Christchurch op te bouwen.